Prezident İlham Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında Tiranada baş tutan bu qısa dialoq ötən həftənin əsas gündəminə çevrildi.
Mayın 16-da Albaniyanın paytaxtı Tiranada keçirilən “Avropa Siyasi Birliyi”nin 6-cı Zirvə toplantısının qeyri-rəsmi hissəsi – kulislərdə ayaqüstü müzakirələr və liderlərin ikitərəfli görüşlərindən yayılan kadrlar diqqət çəkirdi.
Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Prezident İlham Əliyevlə münasibətləri bərpa etmək cəhdi, daha sonra hər iki liderin Paşinyana baxaraq gülməsi, maraqlı kadrlardandır.
Prezident İlham Əliyevlə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğanın Paşinyanı yanlarına çağırması, erməni baş nazirin bunu sevinclə qarşılaması da diqqət çəkdi. Ərdoğanın Paşinyana “əla” mənasını verən əl işarəsi göstərməsi də diqqətdən yayınmadı.
Əliyevlə Paşinyanın söhbəti isə xüsusilə önəmli idi. Çünki Azərbaycan və Ermənistan sülh sazişi mətnini razılaşdırdıqdan sonra liderlər ilk dəfə canlı təmas qururdular. Paşinyan Əliyevi kofe içməyə dəvət etdi. Bəlli idi ki, erməni baş nazir Azərbaycan lideri ilə müzakirə aparmaq istəyir. Paşinyanın nədən danışmaq istədiyini təxmin etmək çətin deyil. Söhbət 17 maddədən ibarət olan razılaşdırılmış mətn çərçivəsində sülh sazişinin tezliklə imzalanmasından gedir. Rəsmi İrəvan hər fürsətdə bunu dilə gətirir. Paşinyanın heç bir liderlə yox, məhz Əliyevlə dərhal müzakirə aparmaq istəyinin də bundan qaynaqlandığını ehtimal etmək olar.
Prezident İlham Əliyev isə “kofe təklifini” dərhal qəbul etmədi və “görüşlərim var, sonra” cavabı ilə əslində Paşinyanla müzakirələrin onun üçün prioritet olmadığı mesajını verdi. Çünki 17 maddəlik mətnin razılaşdırılmasından sonra Prezident İlham Əliyev sülh sazişinin imzalanması üçün iki şərt irəli sürüb: Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi; ATƏT-in Minsk qrupunun de-yure buraxılması;
Əliyev şərtlərini elan edib və Ermənistanın cavabını gözləyir. Rəsmi İrəvan isə hər iki məsələdə adekvat mövqe sərgiləmir, müxtəlif manevrlərlə bu şərtlərdən yayınmağa çalışır. Paşinyan Tiranada Əliyevlə görüşdən öncə də Azərbaycan İctimai Televiziyasına müsahibəsində hər iki məsələyə münasibət bildirdi və qeyri-konstruktiv mövqeyini davam etdirdi.
Erməni baş nazirin Prezident İlham Əliyevi kofeyə dəvət etməsi də iki məqsəddən qaynaqlana bilərdi.
Birincisi, Bakının əlavə şərtlərinin arxa plana keçirilməsi və sülh sazişinin indi imzalanmasını müzakirə etmək, mümkünsə, razılaşdırmaq;
İkincisi, danışıqlar prosesinin davam etdirilməsinə nail olmaq, çünki İrəvan sülh sazişini öz maraqlarına uyğun formada qısa müddətdə imzalanacağına ümidlərini itirmir, digər tərəfdən, müzakirələrin dayanmasının risklər yaradacağından qorxur;
Paşinyan nəhayət Əliyevlə görüşməyə nail oldu. Kofe masası ətrafında aparılan müzakirələrdə nələrdən bəhs edildiyi bəlli deyil. Ermənistan tərəfinin yaydığı məlumatda deyilir ki, görüşdə İrəvanla Bakı arasında münasibətlərin tənzimlənməsi prosesi müzakirə olunub, tərəflər sülh sazişi mətninin razılaşdırılmasını önəmli addım kimi dəyərləndiriblər və bu istiqamətdə prosesin davam etdirilməsinin vacibliyini vurğulayıblar.
Bu o deməkdir ki, Əliyev Paşinyana hər şeyin sülh sazişi mətnində əks olunan 17 maddədən ibarət olmadığını, digər məsələlərin həll edilməsi şərtini birbaşa çatdırıb. “Prosesin davam etdirilməsi” razılığı Paşinyanın Əliyevin mövqeyini qəbul etdiyi fikrini önə çıxarır, əslində mövcud şərtlər də Ermənistanın Azərbaycanla razılaşmadan başqa çıxış yolunun olmadığını təsdiq edir.
Ermənistan mediası və siyasi ekspert cameəsi isə narahatdır. Ermənilər hesab edirlər ki, Tiranada kofe masası ətrafında aparılan söhbət Paşinyanın Əliyev qarşısında geri çəkilməsi və Bakının tələblərinin qəbul edilməsindən ibarət olub.
“Zham” saytı yazır: “Belə görüşlər, bir qayda olaraq Ermənistanın güzəştə getməsi və fəlakətli hadisələrlə üzləşməyimizlə müşaiyət olunur”.
Erməni politoloq Beniamin Matevosyan isə “vaxt gələcək Paşinyanla Əliyevin Tiranadakı görüşündə nələrin baş verdiyini aydınlaşdırmağa ehtiyac yaranacaq” deməklə Ermənistanın Azərbaycanın qarşısında növbəti dəfə geri çəkildiyinə diqqət çəkib.
Asif Nərimanlı
